آبانگان: جشن الهه آب ها، آناهیتا

در تاریخ باستانی کشورمون جشن های مختلفی در ستایش طبیعت، شادی برداشت محصول، پرستش پروردگار و… برگزار می شد. نوروز، مهرگان، جشن های آتش، گاهنبارها و… از جمله این جشن ها بودن. هر کدوم از این جشن ها مناسبت و سوم خودش رو داشت، اما هدف از برگزاری همه اونا گردهمایی مردم، و تقویت نیروی همکاری و همسازی بوده. تو روزهای جشن، مردم به عیش و سرور و دست افشانی و پایکوبی مشغول می شدن، و خستگی های جسمی و روحی رو به در می کردن تا برای کار و تلاش های بعدی آماده بشن. اما جشن مخصوص آبان ماه چی بود؟
بیاین بیشتر درباره جشن آبانگان بخونیم:

دو تا داستان در این مورد هست:

داستان اول: میگن که بعد از 5 یا 7 سال خشکسالی، روز دهم آبان ماه بارون اومد و خشکسالی از بین رفت؛ و از اون به بعد مردم روز دهم آبان ماه رو به عنوان روز جشن آبانگان نامگذاری کردن و جشن گرفتن.
داستان دوم: عده ای معتقد هستن که در این روز پادشاه ما بالاخره افراسیاب پادشاه توران رو شکست داد؛ و چون این پیروزی بزرگی محسوب می شد، جشن و شادی این روز تبدیل به یه سنت و بعدها به یه جشن مهم تبدیل شد.

آناهیتا الهه آب ها

آناهیتا یکی از ایزد بانوان باستانی بوده. آناهیتا نه تنها در اوستا معرفی و ستایش شده، که اهورامزدا و زرتشت آناهیتا رو ستایش کردن. این ایزدبانو هدایتگر و نگاهبان تمام آب های جهانه. اوستا آناهیتا رو بسیار با شکوه معرفی کرده: زیبا، خوش اندام، فرهمند، آراسته، درخشان، آراسته به زیورهای زیبا، تاج زرین هشت پر بر سر و…
میگن مردم برای رسیدن به خواسته ها و برآروده شدن دعاهاشون، به آناهیتا قربانیانی رو تقدیم می کردن. هرچند به خاطر پاکی و بی آلایشی آناهیتا، قربانی دادن به تنهایی کافی نبود و اهدا کننده باید در دل به مانند آناهیتا پاک و بی آلایش می بود تا آرزوش برآورده بشه.

ریشه نام گذاری روز آبانگان

گرچه سهراب سپهری اون زمان نبود، اما مردم اون زمان به مفهومی مثل شعرِ “آب را گل نکنیم” خیلی معتقد بودن و آب رو مقدس میشمردن. آلوده ش نمیکردن و اگر سه تا ویژگی اصلیش، یعنی رنگ، بو و مزه تغییر میکرد، ازش برای نوشیدن و شستشو استفاده نمیکردن. حتی اگه میخواستن از آب روان استفاده کنن، کنار رود یه گودال میکندن و آب رو به داخل گودال هدایت میکردن تا آب روان آلوده نشه.
آبان نام دیگر ایزد بانوی آب های روی زمین، و نگاهبان پاکی و بی آلایشی در جهان هستی بوده، و چون آبانگان هم روز ستایش این ایزد بانو و تقدیر تقدس آب ها بوده، این روز رو هم نامش اسم گذاشتن تا ستایشش کنن و اهمیت آب رو بیشتر به خودشون و جامعه یادآوری کنن.

غذا و نوشیدنی ها: جشن آبانگان با ستایش اهورامزدا و آفرین و نیایش شروع می شد، مردم سرودهایی از اوستا رو می خوندن، و بعد جشن اصلی با هدف گردهمایی مردم، سرور و شادمانی و داد و دهش و بخشش به زیردستان و نیازمندان شروع می شد. در جشن های باستانی، مردم غذا و نوشیدنی های مختلف رو با دیگران و خصوصا نیازمندان تقسیم میکردن. معمولا ثروتمندان درب خانه ها رو به روی دیگران باز می کردن تا همه بتونن بر سر سفره نعمت وشادی بشینن و از غذاها و نوشیدنی ها بهره ببرن.

پایکوبی و سرور: یکی از سنت های مهم هر جشن باستانی پایکوبی و دست افشانی بود. جشن آبانگان هم از این قائده مستثنا نبود. مردم تو این روز به رقص و پایکوبی می پرداختن و عیش و سرور و آتش افروزی بخش مهمی از این جشن ها بود. در واقع سرور همگانی کمک میکرد که همدلی مردم بیشتر بشه و در حمایت از اهداف همگانی بیشتر تلاش کنن. در اینجا هم هدف از برگزاری جشن آبانگان حفظ آب و منابع آب بود، که جشن و پایکوبی به انجامش کمک می کرد.

لباس ها: پوشیدن لباس زیبا و آراسته و تمیز، از مهمترین بخش های هر جشن بود. در روز جشن آبانگان هم مردم بهترین لباس های خودشون رو می پوشیدن. میگن که رنگ مخصوص این جشن به نشان پاکی و تقدس آب، رنگ سفید بوده. هنوز هم در بعضی نقاط جهان، مردم با پوشیدن لباس سفید و رفتن کنار آب های روان، جشن آبانگان رو برگزار می کنن.

در روز جشن آبانگان، زرتشتیان مثل سایر جشن ها به آدریان ها یا همون آتشکده ها می رفتن و به ستایش اهورا مزدا مشغول می شدن. بعد به کنار جوی ها و قنات ها می رفتن و با خوندن اوستای آبزور که بخشی از اوستا در مورد آب و آبان بوده، و به دستیاری موبد خونده می شده، از اهورا مزدا درخواست فراوانی آب و محافظت از آب ها رو می کردن. بعد سراغ جشن و بقیه مراسمات معمول روز جشن آبانگان میرفتن.

جشن آبانگان در ستایش آب، این مایع ساده ای که حیات ما بهش وابسته ست برگزار می شد و ناگفته پیداست که مردمان گذشته چقدر بهتر از امروز ما اهمیت حفظ آب و مراقبت از منابع آب رو درک کرده بودن.